SIBO – plaga ostatnich lat ?

Jeszcze kilka lat temu o SIBO, IMO czy SIFO słyszało niewiele osób. Dziś dzięki coraz szerszemu dostępowi do nieinwazyjnej diagnostyki udaję się znaleźć przyczynę wielu dolegliwości gastrycznych. W świetle najnowszych badań okazuję się, że blisko 80% pacjentów z zespołem jelita drażliwego (IBS) ma nadmierny przerost mikroflory w jelicie cienkim. 

SIBO, IMO, SIFO – co to znaczy?

Najczęściej w przestrzeni medialnej spotykamy się z SIBO, czyli przerostem bakterii w jelicie cienkim
(z angielskiego Small Intestine Bacterial Overgrowth). Jednak w jelicie cienkim może również dojść do przerostu archeonów (metanogenów), czyli IMO  i  grzybów, czyli grzybicy jelita cienkiego zwanej SIFO. Co więcej, bardzo często mamy do czynienia z przerostami mieszanymi SIBO/IMO czy nawet SIBO/IMO/SIFO, jeśli kondycja przewodu pokarmowego jest zła. Przerost czyli co? W jelicie cienkim naturalnie występują pewne szczepy bakterii. Jednak na skutek sprzyjających warunków może dojść do nadmiernego rozmnażania się mikroorganizmów, które naturalnie w jelicie cienkim nie powinny występować, głównie bakterii pochodzących z wyższych pięter układu pokarmowego (np. jamy ustnej) lub drogą wstępującą z jelita grubego. Przerost tych mikroorganizmów powoduje, że w jelicie cienkim dochodzi do intensywnej fermentacji bakteryjnej i produkcji gazów, głównie wodoru, metanu lub siarkowodoru. Efektem tego są masywne wzdęcia i inne objawy gastryczne. Co więcej na skutek rozrostu bakteryjnego upośledzone zostają procesy trawienia i wchłaniania, zatem w przebiegu SIBO często występują niedobory żelaza i witamin. 

OBJAWY SIBO są niecharakterystyczne, dlatego często trudno jest jednoznacznie stwierdzić, że mamy do czynienia z tym zaburzeniem. Najczęściej obserwujemy:

• Wzdęcia, często niezależnie od posiłku, pojawiające się praktycznie zaraz po przebudzeniu, nawet  po wypiciu tylko szklanki wody

• nadmierne gazy, bóle brzucha

• uczucie pełności, przelewania się w brzuchu 

• zmiana rytmu wypróżnień: biegunki (typowe SIBO), zaparcia (typowe IMO), biegunki i zaparcia naprzemiennie (postać mieszana tzw. SIBO wodorowo-metanowe)

• mgła mózgowa, obniżenie nastroju, osłabienie/zmęczenie/brak energii

• w długotrwałym SIBO/IMO na skutek zaburzeń trawienia i wchłaniania może pojawiać się niekontrolowana utrata masy ciała, anemia, niedobory żelaza, witamin z grupy B, oraz rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D i E.

Diagnoza SIBO/IMO

Aby zdiagnozować SIBO/IMO należy wykonać test oddechowy, koniecznie wodorowo-metanowy. Można się również spotkać na rynku z samymi testami wodorowymi, lecz nie pozwalają one na wykrycie tzw. SIBO metanowego czyli IMO. 

Testy wodorowo-metanowe nie są refundowane przez NFZ, więc trzeba wykonać je prywatnie. Można je również zamówić w sklepie internetowym i wykonać wygodnie we własnym domu. Test jest  nieinwazyjny i polega na wdmuchaniu powietrza do specjalnych probówek w określonych odstępach czasu, po wcześniejszym wypiciu laktulozy. 

Pozytywny wynik i co dalej ?

Leczenie SIBO polega w pierwszej kolejności na eliminacji bakterii/archeonów z jelita cienkiego, zazwyczaj za pomocą antybiotyków,  a następnie utrzymaniu remisji poprzez dietę, odpowiednią suplementację oraz uzupełnieniu ewentualnych niedoborów. O konieczności zastosowania antybiotyków zawsze decyduje lekarz.

Elementy leczenia SIBO:

• Eradykacja za pomocą antybiotyków. Wielu pacjentów obawia się stosowania antybiotyków, jednak jest to najskuteczniejsza metoda modulacji ilości mikroorganizmów w jelicie cienkim. Najczęściej stosowanym antybiotykiem jest rifaksymina, która w rzeczywistości jest eubiotykiem. Moduluje ona mikroflorę w jelicie, działając hamująco na mikroorganizmy patogenne, a sprzyjając namnażaniu się pożytecznych bakterii ze szczepów: Bifidobacterium, Faecalibacterium prausnitzii i Lactobacillus, doprowadzając w ten sposób do eubiozy, czyli prawidłowego składu flory jelitowej.  Standardowy czas trwania terapii to 14 dni. Co istotne w tym okresie nie stosujemy żadnych diet. Czasami istnieje konieczność dołączenia innych antybiotyków (szczególnie w przypadku IMO). W czasie eradykacji SIBO warto stosować probiotyki działające przeciwdrobnoustrojowo. Probiotyki z Lactobacillus są często źle tolerowane przez osoby z przerostem bakterii w jelicie cienkim, dlatego zazwyczaj polecane są probiotyki z niepatogennym drożdżakiem Saccharomyces boulardii (np. Enterol) lub probiotyki z pałeczkami Bacillus np. MegaSporeBiotic. 

• Dieta LOW FODMAP

Dieta LOW FODMAP jest jedną z najczęściej stosowanych diet w terapii SIBO. Dieta zmniejsza uciążliwe objawy przerostu bakteryjnego. W czasie jej trwania minimalizujemy ilość pożywki dostarczanej bakteriom, więc z jednej strony zagładzamy nieprawidłową florę w jelicie cienkim i podtrzymujemy efekt działania antybiotykoterapii. Jednak z drugiej strony nie dostarczamy pożywienia również niezwykle ważnej mikroflorze w jelicie grubym. Spadek ilości dobroczynnej mikrobioty wiąże się z rozwojem dysbiozy. 

Zobacz również: Diagnoza dysbiozy jelitowej

 Dieta LOW FODMAP jest dietą niedoborową. Stosowana przez dłuższy czas może powodować powstawanie niedoborów żywieniowych, witamin, mikro-, makro-elementów i wpływa negatywnie na florę jelita grubego. W związku z tym powinna być prowadzona pod okiem dietetyka klinicznego oraz przez ograniczony czas – zwykle 4-6 tygodni. Po tym czasie należy stopniowo wprowadzać wyeliminowane wcześniej produkty. W czasie diety LOW FODMAP zazwyczaj powinniśmy zrezygnować z probiotykoterapii. 

• Zapobieganie nawrotom – eliminacja przyczyny rozwoju SIBO.

SIBO jest zaburzeniem nawrotowym tzn. że pomimo prawidłowo przeprowadzonej eradykacji oraz diety bardzo często zdarza się nawrót objawów. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że nie została wyeliminowana przyczyna powstania SIBO. Do czynników predysponujących do rozwoju bakteryjnego przerostu jelita cienkiego należą:

• Dysbioza w jelicie grubym 
• Uszkodzenie wędrującego kompleksu mioelektrycznego np. w wyniku infekcji przewodu pokarmowego (tzw. grypa żołądkowa/jelitowa), zatrucia pokarmowego, podjadanie między posiłkami
• Intensywny, częsty wysiłek fizyczny (sportowcy)
• Stosowanie antybiotyków, leków NLPZ, leków z grupy IPP (inhibitory pompy protonowej) np. w przebiegu zapalenia błony śluzowej żołądka, refluksu
• Zakażenie Helicobacter pylori, pasożytami – szczególnie infekcje pierwotniakowe np. lamblia
• Choroby zapalne jelit, celiakia, zespół jelita drażliwego, nieprawidłowości w budowie układu pokarmowego np. niedomykanie zastawki krętniczo-kątniczej, zrosty w wyniku zabiegów czy endometriozy, uchyłki jelita
• Choroby autoimmunologiczne, w tym choroba Hashimoto
• Cukrzyca, choroby neurodegeneracyjne np. Parkinsona, Alzhaimera
• Stres 

• Suplementacja wspomagająca terapię SIBO, zapobiegajaca nawrotom:

• Prokinetyki, czyli substancje wpływające wędrujący kompleks mioelektryczny. Mogą być to zarówno leki na receptę (np. Prokit, Debretin), jak również preparaty ziołowe np. Iberogast, Imbir, Triphala
• Probiotyki – głownie o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, które w składzie mają szczepy bezpieczne dla osób z SIBO czyli Bidobacterium spp. i Bacillus spp.. U osób z IMO można rozważyć suplementację szczepem Lactobacillus reuteri DSM 17938, który zmniejsza produkcję metanu w jelitach. 
• Preparaty rozbijające biofilm bakteryjny np. NAC, seropeptaza, nattokinaza
• Preparaty o działaniu przeciwdrobnoustrojowym: np. laktoferyna, allicyna, berberyna, tulsi, olejek z oregano
• Uzułupełnienie ewentualnych niedoborów na podstawie wyników badania

Zakres stosowanych suplementów powinien być dopasowany przez specjalistę.